Wat is een Madhab? Waarom is het noodzakelijk om er een te volgen?
Het woord madhab is afgeleid van een Arabisch woord dat ‘gaan’ of ‘het nemen van een weg’ betekent en het refereert naar de keuze van een Mujtahid omtrent een aantal interpretatieve mogelijkheden om de wetgeving van Allah af te leiden uit de primaire teksten: Qur’an en Hadith. Nog ruimer gezien, representeert een madhab de gehele leer van een bepaalde mujtahid imam, zoals Abu Hanifa, Malik, Shafi’i of Ahmed, samen met veel prominente geleerden die hun inspanning hebben verricht binnen deze scholen; en hun bewijzen controleerden en hun werk verfijnd hebben. De mujtahid imams waren dus uitleggers, die de Qur’an en Sunnah gedefinieerd hebben in specifieke shari’ah regels die nu dus fiqh of ‘jurisprudentie’ worden genoemd.
Wanneer men spreekt over deen of ‘religie’, dan is Fiqh daar slechts een onderdeel van, want de religieuze kennis die wij bezitten bestaat uit drie types. Het eerste type is algemene kennis van de dogma’s van het islamitische geloof in de eenheid van Allah, Zijn engelen, boeken, profeten, en de profeetschap van Mohammed (ﷺ), etc. Iedereen kan deze kennis direct afleiden uit de Qur’an en Hadith, wat ook het geval is voor het tweede type kennis: algemene Islamitische ethische principes om het goede te doen, het slechte te vermijden, met anderen samen te werken, etc. Iedere moslim kan deze algemene principes, die het grootste en het belangrijkste deel van onze religie vormen, afleiden uit de Qur’an en Hadith.
Het derde type kennis is het specifieke begrip van bepaalde Goddelijke bevelen en verboden die samen de shari’ah vormen. Vanwege de aard en de omvang van het aantal Qur’an en Hadith-teksten die hierbij een rol spelen, verschillen mensen in de wetenschappelijke capaciteit om regels uit die teksten te begrijpen en af te leiden. Iedereen wordt echter wel bevolen om zich aan die regels te houden om zo gehoorzaam te zijn aan Allah. Echter, er zijn twee soorten moslims: mensen die dit (het afleiden van regels uit de teksten) alleen kunnen doen en zij zijn dus mujtahid imams; en mensen die dit doen met de hulp van een ander, oftewel door een mujtahid imam te volgen. Dit is in overeenstemming met het woord van Allah in Surat al-Nahl, (wno)
“Vraag het maar aan degenen die kennis hebben (van de eerdere Boeken), indien jullie (het) niet weten.” (Qur’an 16:43)
En in Surat al-Nisa (wno):
“Maar als zij het aan de Boodschapper hadden voorgelegd en aan de gezaghebbers onder hen, dan zouden degenen die het [deze kennis] konden verwerken het zeker hebben begrepen.” (Qur’an 4:83)
De zin ‘degenen die het [deze kennis] konden verwerken’ drukken de woorden ‘alladhina yastanbitunahu minhum’ uit, wat refereert naar de mensen die over de capaciteit beschikken om direct conclusies te trekken vanuit het bewijs, wat in het Arabisch istinbat wordt genoemd.
Deze en andere verzen en Hadiths verplichten de gelovigen die niet het level van istinbat hebben bereikt of niet direct regels van de Qur’an en Hadith kunnen afleiden, om vragen te stellen aan iemand, en diegenen te volgen die wel het level van istinbat hebben bereikt. Het is niet moeilijk om te zien waarom Allah ons heeft verplicht om experts te vragen, want als eenieder van ons persoonlijk verantwoordelijk zou zijn om alle primaire teksten gerelateerd aan elke vraag te evalueren, dan zou een hele leven lang studeren nauwelijks genoeg zijn. Dit zou ervoor zorgen dat men de kost niet meer zou kunnen verdienen.
Dit is waarom Allah in surat al-Tawba in de context van jihad het volgende zegt (wno):
“En het is de gelovigen niet gegeven om met zijn allen ten strijde te trekken. Van elke groep van hen zou slechts één groep ten strijde moeten trekken, zodat zij (d.w.z. degenen die achterblijven) onderwezen worden in de godsdienst. En zodat zij hun eigen volk kunnen waarschuwen wanneer zij naar hen terugkeren. Wellicht dat zij (daarna) op hun hoede zullen zijn.” (Qur’an 9:122)
De slogans die we vandaag de dag horen over ‘het volgen van de Qur’an en Sunnah in plaats van het volgen van de madhabs’ zijn verkeerd, want iedereen is het ermee eens dat we de Qur’an en de Sunnah van de Profeet (ﷺ) moeten volgen. Het punt is dat de Profeet (ﷺ) niet meer leeft om het ons persoonlijk te leren en alles wat we hebben van hem, of het nou de Hadith is of de Qur’an, is aan ons overgebracht door islamitische geleerden. Dus het is niet de vraag of we wel of niet onze deen van geleerden moeten overnemen, maar de vraag van welke geleerden. Dit is de reden dat we madhabs hebben in de Islam: Omdat de uitmuntendheid en superioriteit van de wetenschap van de mujtahid imams (samen met de traditionele geleerden die ieder van hun wetscholen hebben gevolgd, en hun werken geëvalueerd en verbeterd hebben) de test van wetenschappelijke onderzoeken doorstaan hebben en hiermee het vertrouwen van denkende en praktiserende moslims eeuwenlang hebben gewonnen. De reden dat madhabs bestaan is dat ze duizenden verantwoorde, op kennis-gebaseerde antwoorden verschaffen op vragen die allen te maken hebben met het willen weten hoe Allah gehoorzaamt dient te worden. Moslims hebben gerealiseerd dat het volgen van een madhab, het volgen van een grote geleerde betekent. Deze geleerde had niet alleen uitgebreide kennis over de Qur’an en Hadiths aangaande elk onderwerp waar hij iets over heeft gezegd, maar stond ook dichter bij de tijd waarin de Profeet (ﷺ) en zijn metgezellen leefden; toen taqwa of ‘angst hebben voor God’ de norm was; condities die onder de huidige geleerden anders zijn.
De roep voor de terugkeer naar de Qur’an en Sunnah is aantrekkelijk, maar in werkelijkheid is het een overbodige statement: een oproep om honderd jaren oude, gedetailleerde, case-by-case Islamitische wetenschap betreffende het vinden en onderzoeken van de bevelen van de Qur’an en Sunnah op te geven. Dit houdt in: hoog geavanceerde, interdisciplinaire inspanning door mutjahids, Hadith specialisten, Koran exegeten, lexicografen, en andere meesters van Islamitische juridische wetenschappen. Indien men de vruchten van dit onderzoek opgeeft, is de huidige islamitische shari’ah (wanneer men de huidige sheikhs volgt, die ondanks de claims, niet op hetzelfde level zijn als hun voorgangers) een vervanging van iets wat bewezen is voor iets experimenteel.
Een parabel van het volgen van shari’ah zonder het volgen van een bepaalde madhab, is net zoals een persoon die naar een autohandelaar gaat om een auto te kopen, maar zegt geen bekende merk te willen (geen Volkswagen, Rolls-Royce of Chevrolet), maar een ‘auto, puur en simpel’. Zo’n persoon weet niet echt wat hij wilt, want auto’s kennen ook merken en typen. De verkoper zal hierbij aangeven dat degelijke producten ontstaan door een hoogwaardige productiemethode en het juiste materiaal (van fabrieken) waarbij taken zijn verdeeld over de mensen die veel delen van het eindproduct testen, produceren en verzamelen. Het ligt aan de aard van collectieve inzet om veel betere dingen te produceren dan dat wij in ons eentje helemaal opnieuw kunnen doen, zelfs als we daarvoor de materialen en de hoeveelheid tijd hebben. Dit is ook het geval met de shari’ah, die veel complexer is dan menig auto omdat het gaat over het gehele aantal menselijke handelingen en een groot aantal interpretatieve heilige teksten. Dit is waarom het opzijzetten van de monumentale wetenschap van de madhabs, betreffende het uitleggen van de Qur’an en Sunnah om vervolgens de interpretatie van de hedendaagse Sheikh over te nemen, niet alleen een verkeerde mening is: het is net als het aan de kant zetten van een Mercedes voor een go-kart.
Shaykh Nuh Ha Mim Keller
Vertaling van: http://www.masud.co.uk/ISLAM/nuh/madhhab.htm
Raadpleeg eventueel ook de andere vragen en antwoorden.